Islamitische lijkbewassing (Ghusl)

In de Islamitische leer hebben de levenden een plicht te vervullen jegens de overledenen. De levenden hebben over het algemeen 4 plichten ten opzichte van de overledenen

1.       Het bewassen van het lichaam

2.       Wikkelen in een lijkwade

3.       Het verrichten van het djanazah-gebed

4.       Het begraven (ter aarde bestellen)

De levenden hebben ook de plicht om in het hof van onze Schepper vergiffenis af te smeken voor de eventuele tekortkomingen en zonden die het heeft begaan in het aardse rijk. De zegeningen die hieruit voortvloeien, zullen bestemd worden aan de ziel van (alle) overledenen. Hierdoor krijgt de ziel de bekende zielenrust.

De rituele bewassing is een bijzonder belangrijk onderdeel in het overgangsritueel van de Islamitische geloofsleer. Na het intreden van de dood is het tenslotte het eerste recht van de overleden moslimbroeder of moslim zuster. Deze bewassing kent naast het religieuze aspect ook culturele invulling van de uitvoering van de bewassing.

De hoofdlijnen van de bewassing is dat het lichaam van alle onreinheden zal worden ontdaan. Daarna de rituele bewassing ondergaat en vervolgens een gehele bad krijgt. Vervolgens zal het lichaam met geurig water en kamfer worden besprenkeld. Hierna zal het lichaam gewikkeld worden in ongenaaide wit katoen. Het bekleden van een man en vrouw kent verschillen in het aantal kledingstukken dat de overledene krijgt.

De Islamitische overtuiging is dat de ziel bij de bewassing aanwezig “kan” zijn. Dus men gaat uiterst voorzichtig en respectvol om met het lichaam. Het water dat gebruikt wordt dient niet te warm, maar ook niet te koud te zijn. Het is handwarm.

De bewassing van vrouwen vinden plaats door vrouwen en bij mannen door mannen.

Bij een bewassing van een mannelijke overledene zullen de broers, neven of ooms het eerste recht hebben om de bewassing te verrichten. Uiteraard kunnen, indien nodig, anderen ook deelnemen aan de bewassing, maar de voorkeur gaat uit naar de directe naasten. Hetzelfde geldt voor een overleden vrouw.

De rituele bewassing is een zeer zegenrijke handeling die de nabestaanden kunnen verrichten voor hun overledene. Het zijn de laatste momenten dat zij het lichaam kunnen aanraken. Na de bewassing mag het lichaam niet meer aangeraakt worden, vanwege het feit dat het lichaam rein is en ook rein het graf in zal gaan.

Het geeft een gevoel van afsluiting van de laatste momenten bij de het afscheid nemen.

Een cultureel verschil bij de bewassing is bijvoorbeeld het moment van de bewassing. In de India/Pakistaanse/Surinaamse-gemeenschap wordt de bewassing zo spoedig als mogelijk verricht. Indien de intrede van de dood in de nacht heeft plaatsgevonden, zal het lichaam nog in de nacht de rituele bewassing ondergaan. In ander culturen wordt het lichaam pas gewassen vlak voor de uitvaart. Deze opvatting is slechts cultureel bepaald en is allebei goed. Wel zijn er aanwijzingen vanuit de Islamitische leer dat de rituele handelingen evenals de begrafenis zo snel als mogelijk dient plaats te vinden.

Een ander verschil vanuit diverse culturen is het gebruik van de materialen. Zo worden er in de sommige culturen nog steeds olijfbladeren gebruikt, slechts vanwege de reinigende eigenschappen, terwijl andere culturen andere soort bladeren gebruiken. In Nederland wordt steeds meer gewoon zeep gebruikt. De kamfer wordt gebruikt om de eventuele lichaamsgeuren te onderdrukken.

Een bijzonder belangrijk detail bij de bewassing is dat de geslachtsdelen van de overledene pertinent bedekt dienen te zijn. Dit is uit respect voor de overledene. De geslachtsdelen worden slechts dan gevoelsmatig gereinigd. De bedekking van de geslachtsdelen vindt plaats door middel van een zwarte katoenen stof. Wit katoen zal na het nat worden de geslachtsdelen onthullen.

En ander belangrijke invulling van de bewassing is, dat het gezicht te allen tijde gericht is naar het oosten. Sommige interpretatoren zeggen dat het minstens het hoofd richting het oosten gericht dient te zijn in plaats van het aangezicht. Indien de mogelijkheden er niet zijn kan men uiteraard gewoon improviseren in de situatie.

Wel is het van belang dat het gezicht, na bekisting, naar het oosten (rechts) gericht zal worden.


Benodigdheden bij de rituele lijkbewassing (Ghusl)
Aanwezigheid van nabestaanden